چرا كودكم لكنت مي‌كند؟ (پيشگيري و درمان لكنت زبان در كودكان پيش دبستاني بر اساس آخرين يافته‌ها)
چرا كودكم لكنت مي‌كند؟ (پيشگيري و درمان لكنت زبان در كودكان پيش دبستاني بر اساس آخرين يافته‌ها)به اهتمام: ناهيد عظيمي‌راد (مهجتي) آسيب‌شناس گفتار
مؤسسه انتشارات اميركبير
چاپ اول:1388
هيچ پدر و مادري مايل نيست شاهد تقلاي فرزندش هنگام صحبت كردن باشد. شايد در دنيا هيچ چيز به اندازه بزرگ كردن صحيح فرزند، مهم، باارزش و قابل ستايش نباشد.
همچنان كه كودك به توجه ما براي فراهم كردن مسكن، خوراك و پوشاك نياز دارد، چگونگي رسيدگي به جنبه‌هاي رفتاري، آموزشي و گفتاري او نيز حائز اهميت بسزايي است.
كودك براي موفقيت در زندگي حال و آينده‌اش به بصيرت، توجه و دقت ما احتياج فراوان دارد.
كتاب حاضر، حاصل تجربه ساليان گفتار درماني افراد لكنتي در همه سنين، مشاوره با خانواده‌ها و تحقيق و مطالعه در اين زمينه مي‌باشد.
نويسنده سعي كرده است علل شروع و ادامه لكنت زبان در سنين پيش از دبستان و يا ساليان اوليه دبستان را با زباني ساده مطرح كند. سپس با طرح سؤال‌هاي گوناگون در اين زمينه و بررسي و پاسخ به آن‌ها آنان را در شناخت و تمييزدادن لكنت زبان از نارواني طبيعي همياري نمايد. در مقدمه اين اثر مي‌خوانيم:
«مطالب اين كتاب به اين اميد تنظيم شده است كه با پيشنهادها و روش‌هاي ارائه شده، كمك و راهنمايي‌هاي لازم در اختيار شما جهت كمك به فرزندتان قرار گيرد تا بتوانيد با آگاهي لازم از پيشرفت احتمالي نارواني طبيعي گفتار او در جهت لكنت زبان، پيشگيري‌هاي ممكن و لازم را به عمل آوريد.»
به نظر مي‌رسد لكنت زبان، يك بيماري مزمن است و درمان‌پذير نيست. لكنت زبان اختلالي است در گفتار كه سلامت و رواني جريان واژه‌ها و جمله‌ها به علتي نه كاملاً مشخص بر هم مي‌خورد.
نارواني گفتار در سال‌هاي اوليه زندگي، بين 3 تا پنج سالگي مي‌تواند به طور كامل برطرف گردد. اگر والدين و اطرافيان بتوانند در لحظه‌هاي برخورد با مشكل گفتاري كودك، واكنش‌هاي سنجيده و كنترل شده‌اي از خود نشان دهند به ميزان قابل توجهي قادر خواهند بود از پيشرفت آن جلوگيري كنند.
نويسنده اين مجموعه با بيان مطالب فوق پيشنهاد مي‌كند كتاب را به طور كامل بخوانيد و قسمت‌هايي را كه با ويژگي‌هاي فرزندتان مطابقت دارد علامت زده و مورد توجه قرار دهيد.
والدين اغلب انتظار دارند كه آسيب‌شناسان گفتار به تنهايي، ناكامي ناشي از لكنت را در كودك برطرف كند ولي به جاي واگذار كردن تمام مسئوليت‌ها بر عهده درمانگر، والدين نيز لازم است نقش فعالي در درمان كودك خود بر عهده بگيرند.
در فصل اول اين كتاب سؤالي مطرح شده است مبني بر اينكه آيا كودكم لكنت زبان دارد؟ و اينكه آيا اين مشكل از بين مي‌رود و يا بدتر مي‌شود و اگر لكنت مي‌كند آيا بايد كاري انجام داد و چه كاري؟ هدف نگارنده جواب به اين سؤال‌هاست.
اگر آسيب‌شناس گفتار تشخيص داد كه كودك نارواني عادي در گفتار دارد، راهنمايي‌هاي لازم را خواهد كرد و در ضمن پيشنهاد مي‌كند هيچ‌گونه واكنشي از خود نشان ندهيد. خونسرد باشيد و آرامش خود را حفظ كنيد.
در اين صورت اگر مشكلات گفتار رو به افزايش است پيشنهادهاي اين كتاب با كار آسيب‌شناس گفتار مفيد و مؤثر واقع مي‌شود.
به نقل از نويسنده لكنت زبان چيزي بيش از قطع جريان روان واژه‌ها است كه از آن به عنوان نارواني گفتار ياد مي‌شود.
فصل دوم به اين پرسش اختصاص دارد كه چه عواملي موجب لكنت زبان مي‌شوند كه در اين راستا نقش توارث، هماهنگي عضلات، فشارهاي محيطي، عاطفي، تقليد، دوزبانه بودن، مورد بحث و بررسي قرار مي‌گيرد. در اين ميان درباره انواع ويژه فشارهاي عاطفي چه ناشي از يك مورد باشد، مثل مرگ يكي از نزديكان و يا حاصل فشارهاي مداوم و گوناگون، مي‌تواند روي گفتار بسياري از ما تأثير بگذارد.
به اعتقاد نويسنده، كودك به ويژه در اين مورد بسيار آسيب‌پذير است او هنوز در حال يادگيري نظم دادن و كنترل كردن عواطفش است و مسائل بسياري مي‌تواند به او صدمه برساند.
وي در ادامه مي‌نويسد: برخي از كودكان به تعديل و هماهنگ‌سازي عواطف خود با تغييرات عاطفي و محيطي بسيار حساس هستند و سريع ناراحت و متأثر مي‌شوند و در رابطه با گفتار، كودك ممكن است از صحبت در موقعيت‌هاي ويژه و يا افراد خاصي هراس داشته باشد و از آن فرار كند زيرا در ذهنش مشابه مواقعي بوده كه در گفتار مشكل داشته است. البته تمام كودكان كه تحت فشارهاي روحي و عاطفي قرار مي‌گيرند دچار لكنت زبان نمي‌شوند.
در انتهاي اين فصل توصيه‌ها و پيشنهادهايي ذكر گرديده نظير اينكه اگر كودك شما دو زبانه است و مبتلا به لكنت زبان توصيه مي‌شود چگونگي لكنت زبان او را در زباني كه مهارت بيشتري دارد مورد بررسي قرار بدهيد.
حقايقي ديگر در مورد لكنت زبان، موضوعي است كه در فصل سوم به آن اشاره شده است. در اين باره در قسمتي از اين فصل مي‌خوانيم: نظريه‌هاي گوناگوني در مورد علت لكنت زبان ارائه شده است مانند ساختمان جسمي، بلوغ جسماني، چگونگي رشد گفتار، توقع والدين از كودك با توجه به جنسيت او، اختلافات شديد والدين يا افراد خانواده با يكديگر، اما جواب دقيق و قاطعي براي آن نيست.
نگارنده بر اين باور است همواره فشار و نگراني در كودك لكنت را بيشتر مي‌كند به همين دليل بسياري از پيشنهادها ارائه شده براي كمك به كاهش هر چه بيشتر اين عوامل است.
از ميان مواردي كه در اين فصل ذكر شده است لازم است اين نكته را در نظر بگيريد كه بسياري از روش‌هاي سنتي مقابله با لكنت زبان كمكي نمي‌كنند در حقيقت آن‌ها موجب تشديد مشكل مي‌شوند نظير گفتن: آرام صحبت كن، نفس عميق بكش، عجله نكن يا راحت باش كه اين‌ها از جمله نمونه‌هاي غيرمفيد هستند.
در فصل چهارم شش پيشنهاد براي كمك به فرزندتان ارائه شده است مشتمل بر اينكه با توجه كامل به او گوش كنيد، او را خطاب صحبت قرار ندهيد، با او هم صحبت شويد، به ارتباط غيركلامي كودك توجه كنيد، زندگي روزانه را آسان‌تر سازيد، رفتار كودك را سامان دهيد، از ابتكارهاي خود كمك بگيريد.
نكته‌اي كه در اين پيشنهادها برجسته مي‌نمايد اينكه اگر با در نظر گرفتن شرايط محيطي بتوانيد فعاليت‌هايي را متناسب با كودك خود طرح‌ريزي كنيد ممكن است مؤثرتر از پيشنهادهاي ارائه شده حاضر باشد. بنا بر تأكيد نويسنده فقط سعي كنيد اصول اساسي را كه براي ايجاد رابطه‌اي سازنده و مثبت با فرزندتان شرح داده شده است به خاطر بسپاريد.
«هنگامي كه لكنت زبان شديدتر مي‌شود» عنوان فصل پنجم اين مجموعه مي‌باشد يكي از مواردي كه در اين فصل به بحث گذاشته شده است اين است كه محدوديت زمان در صحبت كردن و يا اتمام كاري بر روي هر كس مي‌تواند تأثير منفي بگذارد به ويژه بر روي فرزندان جوان، اين محدوديت زماني به شكل‌هاي مختلفي اتفاق مي‌افتد اما دو نوع آن، فشار محدوديت زماني ارتباط و فشار محدوديت زماني سبك زندگي، متداول‌تر بيشتر است.
از كارهايي كه منجر به فشار محدوديت زماني ارتباط در كودك مي‌شود آن است كه جمله او را برايش تمام كنيد هنوز كلمه از دهانش خارج نشده فوري آن را بازگو كنيد يا اينكه به خيال محبت بيشتر، جمله را به جايش بگوييد.
در بخشي از اين فصل آمده است: لكنت زبان گاهي آن چنان موجب اذيت كودك مي‌شود و او را مي‌آزارد كه نشان ندادن هيچ‌گونه واكنشي از طرف شما نامناسب خواهد بود. در اين صورت لازم است بدون اينكه خود را متعجب نشان دهيد و يا احساس ترحم و انتقاد داشته باشيد به او بفهمانيد كه متوجه آنچه او همراه گفتارش انجام داده شده‌ايد.
اين كه چه بايد بكنيم تا لكنت زبان ادامه پيدا نكند، موضوعي است كه در فصل ششم به آن پرداخته شده است.
به تجربه مشاهده شده است كه لكنت زبان در بسياري از كودكان با كمك آسيب‌شناس گفتار و حمايت درست والدين يا به طور كامل برطرف مي‌شود و يا از شدت آن به اندازه‌اي كاسته مي‌شود كه ديگر براي شنونده قابل تشخيص نيست.
از طرف ديگر اگر كودك با انقباض صحبت كردن را شروع مي‌كند و گاهي به نظر مي‌رسد كه كلمات به سختي از دهانش خارج مي‌شوند، لازم است برنامه گفتاردرماني را مجدداً ادامه بدهيد در ادامه اين مطالب نويسنده تأكيد مي‌كند كه اگر در اين مورد مطمئن نيستيد با آسيب‌شناس گفتار كه در گذشته با او كار كرده است مشورت كنيد.
يك نكته اينكه: برخي از دانشمندان و نويسندگان و اشخاص معروف دنيا مثل چارلز داروين نظريه‌پرداز و دانشمند، جان‌اپدايك نويسنده، رابرت مريل خواننده اپرا، وينستون چرچيل، سياستمدار، تمام اين افراد با وجود لكنت زبان خط مشي و كار خود را دنبال كرده‌اند.
بنابراين به باور نگارنده اين كتاب هيچ دليلي وجود ندارد كه ثابت كند لكنت زبان به علت پايين بودن هوش به وجود مي‌آيد و يا اينكه مانع از پيشرفت و رسيدن به هدف‌هاي بزرگ مي‌گردد در انتهاي اين فصل نكاتي براي كودكاني كه لكنت زبانشان ادامه دارد، ذكر شده است نظير اينكه بسياري از افراد موفق لكنت زبانشان تا سن بلوغ و يا بزرگسالي ادامه داشته است.
فصل هفتم سخني با والدين است كه در تمام اين فصول نگارنده تمام سعي خود را كرده است تا اطلاعات كامل و جامعي در اختيارش قرار دهد كه به او در فراهم آوردن بهترين شرايط رشد طبيعي گفتار در كودك كمك كند.
وي مي‌نويسد: همچنان كه پيشنهادها را به كار مي‌گيريد، شرايط خانواده و كودك خود را نيز در نظر داشته باشيد و تغييرات لازم را به وجود آوريد و راه‌هاي گوناگوني كه شما را به فرزندتان نزديك‌تر مي‌كند جستجو كنيد.
در دنباله اين مطالب به هفت نكته مهم در صحبت با كودك اشاره شده است از آن جمله، بدون عجله با او صحبت كنيد و گاهي مكث كنيد، تعداد سؤال‌هايي را كه از كودك مي‌پرسيد محدود كنيد، هر روز چند دقيقه‌اي را جدا از كارهاي ديگر به او اختصاص دهيد و...
تجربه نگارنده در گفتار درماني و برخورد با والديني كه واكنش‌هاي متفاوتي در مورد نارواني گفتار و در نهايت لكنت زبان فرزندشان نشان مي‌داده‌اند و نيز تلاش‌هاي موفقيت‌آميز آنان در به كارگيري پيشنهادهاي ارائه شده در كمك به فرزندشان و همچنين استقبال از كتاب حاضر، وي را بر آن داشت تا كتاب ديگري در اين زمينه تأليف نمايد.
نويسنده كتاب، ناهيد عظيمي راد، در سال 1328 در تهران به دنيا آمده است. او پس از گرفتن ليسانس در رشته ادبيات انگليسي از دانشگاه ملي به اتفاق همسر خويش براي كسب تخصص در رشته آسيب‌شناسي گفتار به ايالت اينديانا در امريكا عزيمت كرد.
در سال 1358 وي به اتفاق همسر و دو فرزندش به ايران برگشت و در دانشگاه توانبخشي و رفاه اجتماعي، دانشگاه بهزيستي، بيمارستان شريعتي و بيمارستان حضرت فاطمه (س) به تدريس و گفتاردرماني مشغول گرديد.
کلمات کلیدی :
نظرات بییندگان :
چگونه کودک را به حرف آوریم؟ 
چگونه کودک را به حرف آوریم؟ 
سخن آموزی در کودکان 
ابداعی برای کمک به مشکلات گفتاری کودکان 
چرا بچه ها در هرکشوری روی کره زمین می گویند «ماما»؟! 
